Biografia generała Władysława Andersa 1892 – 1939

1. Pochodzenie

Rodzina Władysława Andersa miała pochodzenie niemiecko – szwedzko – węgierkie. Od stuleci zamieszkała jednak w Polsce i stała się na „wskroś polska”. Przodkowie jego walczyli o niepodległość Polski w 1863 roku.[1] Ojciec Władysława Andersa był dyplomowanym rolnikiem i utrzymywał się z administrowania majątkami ziemskimi, dlatego też zmieniał miejsce zamieszkania w zależności od pracy.[2] Zaś matka przyszłego generała – Elżbieta z Taucherów zajmowała się domem.[3]

2. Dzieciństwo

Władysław Anders urodził się 11 sierpnia 1892 roku w Błoniu, w dawnym powiecie kutnowskim. Miejscowość ta znajduje się ok. 120 km na zachód od Warszawy, na terenach należących wówczas do Imperium Rosyjskiego. Tam uczęszczał do prywatnej szkoły pani Wiśniewskiej dla dzieci rodzin zamożnych.[4]

3. Młodość

W wieku 8 lat rodzice wysłali go do szkoły realnej w Warszawie. Mieszkał tam u kuzynostwa. W Warszawie ukończył również gimnazjum. W październiku 1910 roku uzyskał świadectwo maturalne. Początkowo nie wiązał swej przyszłości z wojskiem.[5]

 

Władysław Anders jako poddany zaboru rosyjskiego zgłosił się na ochotnika tzw. Jednorocznego, celem odbycia służby wojskowej w kawalerii armii rosyjskiej. Został skierowany do szkoły podoficerskiej, gdzie 23 kwietnia 1911 roku awansowany został na kaprala, a 6 listopada przed komisją egzaminacyjną 3. Dywizji Kawalerii zdał egzamin na chorążego rezerwy.[7] W 1911 roku ojciec Andersa zmienił pracę: objął w zarząd dobra w Taurogach w Kurlandii. Wiązało się to z koniecznością przeprowadzki całej rodziny. Następnie studiował na politechnice w Rydze na wydziale mechaniki.[8] Jako student należał do korporacji Arkonia[9] oraz pół konspiracyjnej organizacji polskiej Sokół.

4. Armia Rosyjska

Po wybuchu I wojny światowej Władysław Anders powołany został do czynnej służby wojskowej. We wrześniu 1914 roku znalazł się w szeregach 3. Noworosyjskiego Pułku Dragonów. 25 października 1915 roku za męstwo w walce został awansowany na podporucznika, a w roku następnym na porucznika. Następnie został wysłany na wojenny kurs Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu, który ukończył z najlepszą lokatą. W trakcie kursu został mianowany podrotmistrzem. W lutym 1917 roku trafił do 7. Dywizji Strzelców i walczył na froncie rumuńskim. W czasie walk był trzykrotnie ranny.

5. Armia Polska – początki.

W 1917 roku, po rewolucji lutowej młody Anders wstąpił do powstającego na terenie Rosji – Polskiego Korpusu, którym dowodził gen. Dowbor – Muśnicki. W latach 1917 – 1918 Władysław dowodził szwadronem w 1. Pułku Ułanów Polskich. W lutym 1918 roku przeniesiony został na stanowisko szefa sztabu 1. Dywizji Strzelców I Korpusu. W polskim wojsku przysługiwał mu tytuł majora (odpowiednik rotmistrza w Wojsku Rosyjskim), a następnie uzyskał rangę podpułkownika. Po przymusowym rozwiązaniu (za sprawą Niemców) Korpusu, młody Anders udał się do Warszawy i oddał się do dyspozycji Rady Regencyjnej. Następnie został przyjęty do Polskiej Siły Zbrojnej.[11]

6. Powstanie Wielkopolskie.

Na początku roku 1919 za sprawą gen. Józefa Dowbora – Muśnickiego, Władysław Anders stanął na czele działu operacyjnego Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w b. zaborze pruskim, a następnie 9 lutego 1919 roku został szefem sztabu. Brał on czynny udział w walce o polskość Wielkopolski. W tym czasie opracował on swój pierwszy wielki plan operacyjny zakładający opanowanie Pomorza Gdańskiego, który jednak nie mógł być zrealizowały, ze względu na nie sprzyjającą Polsce postawę polityków brytyjskich. Przez to właśnie wydarzenie, Anders poprosił o przeniesienie z dotychczas pełnionego stanowiska. Gen. Dowbor – Muśnicki w kwietniu 1919 roku przyznał Andersowi, komendę 1. Pułku Ułanów Wielkopolskich (późniejszego 15. Pułku Ułanów Poznańskich).

6. Wojna z bolszewikami.

Na czele 15. Pułku Ułanów Wielkopolskich wziął udział w działaniach wojennych w latach 1919 – 1920. W czasie walk został ciężko ranny i odesłany do szpitala. Na polu walki dał się poznać jako dzielny żołnierz i dobry organizator działań bojowych. Był on bardzo troskliwy o podległych mu żołnierzy. Za męstwo w walce, on sam jak i sztandar jego pułku zostali udekorowali najwyższym orderem Wojennym Virtuti Militari przez Marszałka Józefa Piłsudskiego. Na bankiecie z tej okazji w Poznaniu Marszałek Piłsudski tak określił postawę pułku:

„Tam gdzie byliście, byliście doskonali i historia lwią część zwycięstw wam przypisać musi. W tej dziedzinie jesteście najlepszym pułkiem, jaki znam, mówię to wam szczerze i otwarcie. Toteż, gdy przyszło mi mówić o jednostkach, na których przyszłość jazdy polskiej oprzeć się może, zatrzymałem się na 15. Pułku Ułanów bez wahania.”[13]

7. Studia we Francji.

W armii zauważono niezwykłe zdolności młodego żołnierza co zadecydowało o skierowaniu go w 1921 roku na wyższe studia wojenne do Francji (na Ecole Superieure de Guerre)[14]. Anders studia ukończył w 1923 roku, z „wysoką lokatą”[15]. Odbył tam również staż we francuskiej kawalerii.[16]

Francuscy wykładowcy wystawili Andersowi następującą opinię:

„Oficer bardzo zdolny, inteligentny, poważny, subtelny i wykształcony. Umysł zdecydowany i stały. Zdrowy rozsądek, wyrobiony sąd, dużo porządku i metody. Bardzo dobre wrażenie wywiera na terenie. Pracował z wielką regularnością i dużo przyswoił sobie podczas pobytu w Szkole. Jeszcze nieco skłonny do szematyczności.

Charakter otwarty i sympatyczny, temperament energiczny, starannie wychowany i pięknie ułożony. Bardzo miły, zdołał zjednać sobie wiele sympatii.”[17]

8. Dalsza kariera w Polsce.

W 1924 roku, po ukończeniu studiów, powrócił do Polski i przyjął stanowisko dyrektora nauk na kursie wyższych dowódców[18]. 15 sierpnia tegoż roku został mianowany pułkownikiem dyplomowanym Wojska Polskiego. Następnie został szefem sztabu generalnego inspektora kawalerii generała Rozwadowskiego. 1 grudnia 1924 roku Władysław Anders otrzymał awans na pułkownika. Anders jako szef sztabu generalnego inspektora kawalerii zorganizował w sierpniu 1925 roku na Wołyniu wielkie manewry wojskowe. Za znakomite przygotowanie i wykonanie owych manewrów otrzymał on Krzyż Oficerski Odrodzenia Polski.

9. Przewrót Majowy.

W maju 1926 roku miał miejsce „przewrót majowy”[19]. Pomimo tego, że Władysław Anders sympatyzował z poglądami i polityką marszałka Piłsudskiego[20], to zgodnie z przysięgą wojskową stanął po stronie rządu i prezydenta Rzeczpospolitej. W Belwederze objął kierownictwo obrony (szefa sztabu wojsk rządowych), a następnie przeprowadził do Wilanowa prezydenta Wojciechowskiego i towarzyszące mu osobistości.

Po wypadkach majowych Anders pozostał w czynnej służbie wojskowej. Jako jeden z nielicznych „opozycyjnych” wobec Józefa Piłsudskiego oficerów miał szanse kontynuowania kariery. Jeszcze w 1926 roku Władysław Anders brał udział w tzw. grze wojennej[21] organizowanej przez Marszałka Piłsudskiego. Oprócz niego wzięło w niej udział kilkunastu generałów i pułkowników Wojska Polskiego. Anders wypadł tam tak dobrze, że niedługo później, 13 października 1926 roku został mianowany dowódcą 2. Samodzielnej Brygady Kawalerii. Po manewrach, jakie z udziałem tejże brygady prowadził na Wołyniu gen. dyw. Gustaw Orlicz – Dreszer, taką napisał on opinię płk. Andersowi: „(…) jest oficerem przed którym w przyszłości powinny stać otworem wszystkie, nawet najwyższe stanowiska w wojsku”[22].

10. Generał.

1 stycznia 1934 roku pułkownik dyplomowany Władysław Anders został awansowany do stopnia generała brygady. Miał on wtedy 41 lat. W 1934 roku w Wilnie odbyła się kolejna gra wojenna organizowana przez Józefa Piłsudskiego. Marszałek stwierdził tam, że gen. Anders ma dar jasnego myślenia, w podejmowanych decyzjach przejawia rozwagę i logicznie rozumuje[23].

            Na przełomie marca i kwietnia 1937 roku doszło do zmian w polskich jednostkach kawalerii. Dotychczasowa 2. Samodzielna Brygada Kawalerii została przemianowana na Kresową Brygadę Kawalerii. W 1937 roku Anders został dowódcą Nowogródzkiej Brygady Kawalerii w Baranowiczach, z którą w dwa lata później brał udział w kampanii wrześniowej.

11. Kawalerzysta.

Anders od dzieciństwa uczył się jeździć konno. Ze wspomnień ludzi zamieszkałych w miejscowości, gdzie wychowywał się przyszły generał wynika, że jako mały chłopiec udzielał lekcji jazdy konnej córce właściciela majątku, gdzie pracował jego ojciec[25]. Jego kariera wojskowa również stale związana była z kawalerią. W 1932 roku ówczesny pułkownik Anders został brązowym medalistą mistrzostw Wojska Polskiego.[26] Anders przyczynił się do wychowania wielu doskonałych polskich kawalerzystów. Ekipa olimpijska, którą w czasie międzyrządowych zawodów w Nicei, w 1925 roku kierował gen. Władysław Anders odniosła wielki sukces, zdobywając dla Polski aż cztery pierwsze nagrody, w tym słynny ówcześnie Puchar Narodów.

 

            Przed wojną generał Anders miał własną stajnię. Początkowo znajdowała się ona w Łańcucie, a później przeniesiono ją do Służewca. Znajdowało się tam aż 28 koni – „fulblutów”.[28]

[1]    Ewa Berberyusz, Anders spieszony, Londyn 1992, str. 9

[2]    Harvet Sarner, Zdobywcy Monte Cassino Generał Anders i jego żołnierze, Poznań 2006, str. 25

[3]    Szymon Morawski, Generał na białym koniu. Opowieść o Władysławie Andersie [w] Mówią Wieki, www.mowiawieki.pl

[4]    Rozmowa, przeprowadzona przeze mnie, z kustoszem muzeum w Krośniewicach. Informacja zawarta również na stronie internetowej: www.w-anders.pl

[5]    www.klubmontecassino.abc.pl

[6]    Fotografia [w] Generał Anders życie i chwała, Londyn 1997, str.  82

[7]    Juliusz S. Tym [w] Mówią Wieki – Magazyn Historyczny Nr 11/07, str. 29

[8]    Ewa Berberyusz, Anders spieszony, Londyn 1992, str. 227

[9]    Korporacja akademicka Arkonia powstała 9 maja 1879 roku w Rydze, skupiała polskich studentów.

[10]  Fotografia [w] Generał Anders życie i chwała, Londyn 1997, str.  17

[11]  Juliusz S. Tym [w] Mówią Wieki – Magazyn Historyczny Nr 11/07, str. 29

[12]  Fotografia [w] Mówią Wieki – Magazyn Historyczny Nr 11/07, str. 30

[13]  Stefan Benedykt [w] Generał Anders życie i chwała, Londyn 1997, str.  71

[14]  Zbigniew Mierzwiński, Generałowie II Rzeczpospolitej, Warszawa 1990, str. 28

[15]  Ewa Berberyusz, Anders spieszony, Londyn 1992, str. 227

[16]  Piotr Szubarczyk, W służbie Orła Białego [w] Nasz Dziennik, www.naszdziennik.pl

[17]  Wojciech Markert, Generał broni Władysław Anders 1892 – 1970, Warszawa 2007, str. 14

[18]  Zbigniew Mierzwiński, Generałowie II Rzeczpospolitej, Warszawa 1990, str. 28

[19]  Przewrót majowy – przewrót polityczny dokonany w Polsce przez marszałka Józefa Piłsudskiego w dniach 12 maja – 15 maja 1926 r.

[20]  Harvet Sarner, Zdobywcy Monte Cassino Generał Anders i jego żołnierze, Poznań 2006, str. 26

[21]  Gra wojenna – to najwyższa forma ćwiczeń prowadzonych na strategicznym i operacyjnych szczeblach dowodzenia sił zbrojnych.

[22]  Zbigniew Mierzwiński, Generałowie II Rzeczpospolitej, Warszawa 1990, str. 28

[23]  Zbigniew Mierzwiński, Generałowie II Rzeczpospolitej, Warszawa 1990, str. 29

[24]  Fotografia [w] Generał Anders życie i chwała, Londyn 1997, str.  72

[25]  Rozmowa, przeprowadzona przeze mnie, z kustoszem muzeum w Krośniewicach.

[26]  Piotr Szubarczyk, W służbie Orła Białego [w] Nasz Dziennik, www.naszdziennik.pl

[27]  Fotografia [w] Generał Anders życie i chwała, Londyn 1997, str.  12

[28]  Ewa Berberyusz, Anders spieszony, Londyn 1992, str. 183

Komentarze:

komentarzy